Sinh đẻ là một quá trình sinh lý bình thường, khi mang thai, sinh đẻ, người phụ nữ phải đến cơ sở y tế để được quản lý thai nghén, chăm sóc thai, đỡ đẻ, chăm sóc mẹ và con đúng quy trình chuyên môn. Sinh đẻ tại nhà, tự đẻ mà không có cán bộ y tế hỗ trợ, không có thuốc cần thiết cho bà mẹ và trẻ, không có dụng cụ vô khuẩn… có thể xảy ra nguy cơ tai biến trầm trọng như: băng huyết, vỡ tử cung, nhiễm trùng, uốn ván sơ sinh… Những tai biến trầm trọng này có thể gây tử vong mẹ và con.
Gần đây, trên mạng xã hội xuất hiện thông tin về lớp học "Đẻ thuận tự nhiên" và hình ảnh bà mẹ sinh con theo phương pháp "thuận tự nhiên" hay còn gọi là liên sinh tại nhà mà không có sự can thiệp của cán bộ y tế. Thậm chí có thông tin 1 bà mẹ và trẻ tử vong. Mặc dù chưa xác định được sự thật của các thông tin nói trên nhưng các trường hợp này nếu có là hành vi hết sức nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng của cả mẹ và con.
Thực hiện theo công văn số 1448/BYT-BM-TE ngày 19/03/2018 của Bộ Y tế; công văn số 1252/SYT-NVY ngày 10/04/2018 của Sở Y tế về việc tăng cường công tác đảm bảo sinh đẻ an toàn cho bà mẹ và trẻ sơ sinh.
Để phòng các trường hợp tương tự có thể xảy ra và nâng cao tình trạng sức khỏe cho bà mẹ, trẻ em nhằm giảm tỷ lệ tử vong mẹ và tử vong chu sinh. Để trẻ sinh ra được khỏe mạnh và thông minh. Các bà mẹ hãy chăm sóc con mình ngay từ khi mang thai, khi sinh và sau khi sinh. Để đảm bảo sức khỏe cho mẹ và con các bà mẹ cần phải lưu ý những điều sau:
1. Trong quá trình mang thai:
- Chú ý đến việc khám thai: Bà mẹ mang thai cần đi khám thai ít nhất 5 lần trong suốt thai kỳ (3 tháng đầu/1 lần, 3 tháng giữa/1lần, 3 tháng cuối mỗi tháng 1lần). Ngoài ra, khi có những biểu hiện bất thường, bà mẹ cũng cần đi khám thai để theo dõi kịp thời.
- Cần tiêm phòng 2 mũi uốn ván: mũi 2 chậm nhất vào tháng thứ 7 và cách mũi 1 ít nhất 1 tháng (nếu mang thai lần thứ 2 thì chỉ cần tiêm 1 mũi).
- Đảm bảo chế độ dinh dưỡng: Các bà mẹ cần theo dõi cân nặng trong suốt thời gian mang thai (3 tháng đầu tăng mỗi tháng 0.5kg; 3 tháng giữa tăng mỗi tháng 1 kg; 3 tháng cuối tăng mỗi tháng 2 kg; trong suốt thời gian thai nghén tăng từ 10 - 12 kg).
+ Ăn đủ lượng đạm, sinh tố, khoáng chất. Các loại thức ăn tốt nhất cho bà mẹ mang thai là: sữa, rau quả, thịt, cá, trứng, gạo, đỗ...
+ Ăn nhiều bữa, mỗi bữa ăn nhiều hơn bình thường,
+ Uống nước nhiều hơn để giúp thai nhi phát triển tốt (đủ dinh dưỡng, đủ nước ối).
+ Uống viên sắt để phòng chống thiếu máu.
- Đảm bảo chế độ làm việc và nghỉ ngơi hợp lý, tránh mang nặng, nâng vật nặng, đi bộ nhiều tiếng đồng hồ. Nghỉ ngơi nhiều hơn, đặc biệt là 3 tháng cuối trước khi sinh.
- Chú ý vệ sinh thân thể. Nơi ở thoáng mát, sạch sẽ. Vệ sinh bộ phận sinh dục ngoài hàng ngày bằng nước sạch. Chăm sóc vú, lau vú hàng ngày vì tuyến vú đã phát triển chuẩn bị cung cấp bầu sữa cho bé ra đời. Tránh tiếp xúc với người ốm. Quan hệ tình dục nên hạn chế, nhẹ nhàng và vệ sinh.
- Tránh kiêng khem quá mức; tránh tiếp xúc với các bệnh truyền nhiễm, không ăn thức ăn sống, thức ăn thiếu vệ sinh, tránh cảm lạnh; tránh các chất độc hại như thuốc lá, rượu bia, thuốc trừ sâu, thuốc nhuộm tóc; tránh tự ý uống thuốc mà không có ý kiến của nhân viên y tế.
- Cần đến ngay cơ sở y tế khi có các dấu hiệu báo động sự tai biến như:
+ Sốt cao
+ Đau bụng dữ dội
+ Chảy máu âm đạo
+ Chân, tay, mặt bị phù
+ Đau đầu, hoa mắt, chóng mặt hay ngất xỉu
+ Bị vàng da, mắt có màu vàng nhạt
+ Dịch âm đạo có mùi hôi, màu hơi xanh hoặc có bọt
+ Mất các dấu hiệu thai nghén
2. Trong quá trình sinh:
- Trước hết chú ý đến các dấu hiệu bắt đầu chuyển dạ như:
+ Đau bụng từng cơn tăng dần
+ Ra chất nhầy màu hồng ở âm đạo.
+ Nhiều bà mẹ vỡ ối khi chuyển dạ, âm đạo ra nước, có thể nước ào ra nhiều, cũng có thể rỉ nước nhẹ nhàng.
+ Có thể thấy đau, mỏi nhừ vùng thắt lưng.
- Phụ nữ có thai và người nhà đều phải hiểu biết về các dấu hiệu chuyển dạ để kịp thời đưa đến cơ sở y tế. Khi sản phụ sinh nở, vai trò của người chồng, người cha là chủ đạo trong chăm sóc hai mẹ con.
3. Sau khi sinh:
- Người mẹ cần được nghỉ ngơi và chăm sóc đặc biệt để phục hồi sức khỏe, cần ngủ thật nhiều. Cần duy trì chế độ dinh dưỡng như khi đang mang thai, nhưng nên ăn nhiều hơn.
- Nên sớm tắm bằng nước nóng cho sạch sẽ. Sản dịch còn tiếp tục ra (thường sau đẻ khoảng 4 tuần sẽ hết hẳn). Cần rửa âm hộ bằng nước sạch đã đun sôi, cũng có thể pha nước rửa vệ sinh phụ nữ. Không nên rửa bên trong âm đạo, dùng băng đặt trong âm đạo.
- Hai vợ chồng cần phải kiêng quan hệ tình dục trong sáu tuần để tránh nhiễm trùng. Nếu quan hệ tình dục trở lại, hai vợ chồng cần thực hiện các biện pháp tránh thai, có thai lúc này rất có hại cho sức khoẻ người vợ.
- Nếu thấy các biểu hiện bất thường dưới đây sản phụ cần đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được theo dõi và điều trị kịp thời:
+ Ra máu nhiều
+ Sản dịch có mùi hôi
+ Sốt 38 độ trở lên
+ Đau bụng dưới nhiều hoặc dữ dội
+ Cùng với các biểu hiện bất thường khác như: nôn, tiêu chảy, đau ngực, chảy mủ ở vết khâu, nước tiểu hoặc phân rò rỉ từ âm đạo
4. Với trẻ sơ sinh:
- Cho trẻ bú ngay sau sinh từ 1- 4 giờ, cứ 3 giờ cho bú một lần kể cả ban đêm. Sau bú, cho trẻ tráng miệng bằng nước sôi nguội phòng tưa lưỡi. Nhỏ thuốc mắt cho trẻ hàng ngày và sau khi tắm.
- Theo dõi phân và số lần đi tiểu. Theo dõi vàng da sinh lý xuất hiện vào ngày thứ 2 sau sinh và kéo dài 1 tuần.
- Giữ rốn khô sạch, hàng ngày lau rốn bằng cồn iôt 1% rốn sẽ khô và dễ rụng (bình thường sau 7 ngày thì rụng rốn).
- Tắm cho trẻ ngày một lần trong phòng kín gió, chuẩn bị nước ấm, khăn tắm, tã lót…
- Đưa trẻ đi tiêm chủng đầy đủ