Sốt xuất huyết Dengue là bệnh truyền nhiễm do virus Dengue gây nên. Vi rút Dengue có 4 týp thanh là DEN-1, DEN-2, DEN-3 và DEN-4. Virus truyền từ người bệnh sang người lành do muỗi đốt. Muỗi vằn (Aedes aegypti) là côn trùng trung gian truyền bệnh chủ yếu.
Bệnh xảy ra quanh năm, thường gia tăng vào mùa mưa. Bệnh gặp ở cả trẻ em và người lớn. Nếu không được phát hiện và chuẩn đoán và điều trị kịp thời bệnh có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm: xuất huyết và thoát huyết tương, có thể dẫn đến sốc giảm thể tích tuần hoàn, rối loạn đông máu, suy tạng… có thể dẫn đến tử vong.
Tính từ đầu năm, cả nước đã ghi nhận hơn100.000 ca sốt xuất huyết, trong đó đã có 24 ca tử vong. Ở thời điểm hiện tại, dịch bệnh này đang được đưa vào báo động ở nhiều tỉnh , thành phố trong đó có thành phố Hà Nội với hơn 17.000 ca mắc bệnh tập trung chủ yếu ở các quận nội thành.
Tại khoa nội truyền nhiễm, bệnh viện Đức Giang, trung bình mỗi ngày có 15 ca bệnh nhập viện điều trị, số bệnh nhân sốt xuất huyết trong khoa trung bình hiện nay 50-60 bệnh nhân, chiếm gần 50% tổng số bệnh nhân điều trị nội trú.
Bệnh sốt xuất huyết Dengue có biểu hiện lâm sàng đa dạng, diễn biến nhanh chóng từ nhẹ đến nặng.
Bệnh có thể bị chẩn đoán nhầm với một số bệnh khác có biểu hiện bệnh gần tương tự : Sốt phát ban do virus ,Sốt mò, Sốt rét, Nhiễm khuẩn huyết do liên cầu lợn, não mô cầu, vi khuẩn gram âm, …Sốc nhiễm khuẩn, Các bệnh máu, bệnh lý ổ bụng cấp
Bệnh thường khởi phát đột ngột và diễn biến qua ba giai đoạn: giai đoạn sốt từ ngày thứ nhất đến ngày thứ 6 -7 của bệnh, giai đoạn nguy hiểm thường từ ngày thứ 3-7 của bệnh và giai đoạn hồi phục từ ngày thứ 7 trở đi. Phát hiện sớm bệnh và hiểu rõ những vấn đề lâm sàng trong từng giai đoạn của bệnh giúp chẩn đoán sớm, điều trị đúng và kịp thời, nhằm cứu sống người bệnh.
Những biểu hiện của sốt xuất huyết:
Sốt xuất huyết Dengue
Sốt cao đột ngột, liên tục từ 2-7 ngày và có ít nhất 2 trong các dấu hiệu sau:
- Biểu hiện xuất huyết có thể như nghiệm pháp dây thắt dương tính, chấm xuất huyết ở dưới da, chảy máu chân răng hoặc chảy máu cam.
- Nhức đầu, chán ăn, buồn nôn.
- Da xung huyết, phát ban.
- Đau cơ, đau khớp, nhức hai hố mắt.
Cận lâm sàng:
- Test Ns1 dương tính trong 5 ngày đầu, IgG-IgM dương tính từ ngày thứ 5 trở đi.
- Dung tích hồng cầu (Hematocrit) bình thường hoặc tăng.
- Số lượng tiểu cầu bình thường hoặc giảm dần (nhưng còn trên 100.000/mm3).
- Số lượng bạch cầu thường giảm.
Những bệnh nhân sốt xuất huyết Denge đơn thuần có thể được điều trị ngoại trú tuy nhiên phải theo dõi sát sao và tái khám lại sau 1-2 ngày.
Sốt xuất huyết Dengue có dấu hiệu cảnh báo.
Bao gồm các triệu chứng lâm sàng của sốt xuất huyết Dengue, kèm theo các dấu hiệu cảnh báo sau:
- Vật vã, lừ đừ, li bì.
- Đau bụng vùng gan hoặc ấn đau vùng gan.
- Gan to > 2 cm.
- Nôn - nhiều.
- Xuất huyết niêm mạc.
- Tiểu ít.
- Xét nghiệm máu:
+ Hematocrit tăng cao.
+ Tiểu cầu giảm nhanh chóng.
Nếu người bệnh có những dấu hiệu cảnh báo trên phải tới ngay các cơ sở ý tế gần nhất để khám, chấn đoán và xem xét điều trị nội trú
Sốt xuất huyết Dengue nặng
Khi người bệnh có một trong các biểu hiện sau:
- Thoát huyết tương nặng dẫn đến sốc giảm thể tích (Sốc sốt xuất huyết Dengue), ứ dịch ở khoang màng phổi và ổ bụng nhiều.
- Xuất huyết nặng.
- Suy tạng.
* Sốc sốt xuất huyết Dengue
- Suy tuần hoàn cấp, thường xảy ra vào ngày thứ 3-7 của bệnh, biểu hiện bởi các triệu chứng như vật vã; bứt rứt hoặc li bì; lạnh đầu chi, da lạnh ẩm; mạch nhanh nhỏ, huyết áp kẹt (hiệu số huyết áp tối đa và tối thiểu ≤ 20 mmHg) hoặc tụt huyết áp hoặc không đo được huyết áp; tiểu ít.
- Sốc sốt xuất huyết Dengue được chia ra 2 mức độ để điều trị bù dịch:
+ Sốc sốt xuất huyết Dengue: Có dấu hiệu suy tuần hoàn, mạch nhanh nhỏ, huyết áp kẹt hoặc tụt, kèm theo các triệu chứng như da lạnh, ẩm, bứt rứt hoặc vật vã li bì.
+ Sốc sốt xuất huyết Dengue nặng: Sốc nặng, mạch nhỏ khó bắt, huyết áp không đo được.
* Xuất huyết nặng
- Chảy máu cam nặng (cần nhét gạc vách mũi), rong kinh nặng, xuất huyết trong cơ và phần mềm, xuất huyết đường tiêu hóa và nội tạng, thường kèm theo tình trạng sốc nặng, giảm tiểu cầu, thiếu oxy mô và toan chuyển hóa có thể dẫn đến suy đa phủ tạng và đông máu nội mạch nặng.
- Xuất huyết nặng cũng có thể xảy ra ở người bệnh dùng các thuốc kháng viêm như acetylsalicylic acid (aspirin), ibuprofen hoặc dùng corticoid, tiền sử loét dạ dày, tá tràng, viêm gan mạn.
c) Suy tạng nặng
- Suy gan cấp, men gan AST, ALT ≥ 1000 U/L.
- Suy thận cấp.
- Rối loạn tri giác (Sốt xuất huyết thể não).
- Viêm cơ tim, suy tim, hoặc suy chức năng các cơ quan khác.
Sốt xuất huyết đặc biệt nguy hiểm khi nó biến chứng thành xuất huyết não. Biểu hiện ban đầu có thể không rõ rệt nhưng cuối cùng người bệnh lại bị hôn mê nhanh và dẫn đến tử vong.
Chú ý: Trong quá trình diễn biến, bệnh có thể chuyển từ mức độ nhẹ sang mức độ nặng, vì vậy người bệnh khi có những dấu hiệu trên cần phải tới khám ngay và bản thân người thầy thuốc cần phải tỉ mỉ khi thăm khám và cần phân độ lâm sàng để tiên lượng bệnh và có kế hoạch xử trí thích hợp.
Cách xử lý khi bị sốt xuất huyết điều trị ngoại trú
Bệnh sốt xuất huyết tùy thuộc vào mức độ nặng nhẹ mà có thể đưa ra biện pháp điều trị phù hợp. Với những bệnh nhân ở thể nhẹ có thể tự chăm sóc tại nhà bằng cách:
Nghỉ ngơi hoàn toàn tránh làm việc và lao động nặng nhọc. Ăn cháo loãng, súp, uống sữa giúp tiêu hóa tốt hơn. Đặc biệt cần phải bù nước nhiều hơn bình thường có thể sử dụng nước hoa quả, nước cam, nước oresol…Sử dụng thuốc Paracetamol và lau và chườm nước ấm khi sốt cao.
Nếu bệnh trở nặng và có những dấu hiệu như người mệt mỏi, vật vã hoặc li bì. Tay chân lạnh, đau bụng vùng gan nhiều hơn, nôn nhiều, da môi bầm, chảy máu. Mất nước trầm trọng mà không bù lại được khiến cho da nhăn nheo thì cần phải chuyển ngay đến các cơ sở y tế để điều trị tránh các biến chứng nguy hiểm.
Nắm được những điều trên sẽ giúp không chỉ người bệnh mà cả thầy thuốc có nhận thức tốt hơn về sốt xuất huyết, làm thay đổi thái độ và hành vi của mọi người trong quá trình khám, chẩn đoán , theo dõi, điều trị sốt xuất huyết từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống của người bệnh, hạn chế tối đa những biến chứng nặng và góp phần giảm gánh nặng điều trị, kinh tế y tế cho khoa phòng , bệnh viện và cả cộng đồng.