Bệnh chân tay miệng là bệnh nhiễm virus cấp tính thường gặp ở trẻ nhỏ. Bệnh chủ yếu lây truyền qua đường tiêu hóa như tiếp xúc trực tiếp với nước bọt, dịch mũi, chất dịch từ mụn nước của người bệnh. Nguyên nhân gây ra bệnh do virus đường ruột gây nên.
Nhận biết trẻ mắc bệnh:
Các dấu hiệu của bệnh tay-chân-miệng rất dễ nhận biết và bao gồm:
- Sốt: sốt nhẹ hoặc sốt cao. Sốt cao không thể hạ là dấu hiệu cảnh báo bệnh nặng.
- Tổn thương ở da: rát đỏ, mụn nước ở các vị trí đặc biệt như họng, quanh miệng, lòng bàn tay, lòng bàn chân, mông, đầu gối…
Biến chứng nguy hiểm của bệnh:
Bệnh tay chân miệng thường tự khỏi sau 7-10 ngày sau khi phát bệnh, tuy nhiên nếu không chăm sóc hay điều trị đúng cách có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm như viêm màng não, viêm cơ tim, phù phổi, bệnh tiến triển rất nhanh, có thể gây tử vong trong 24h. Nguy hiểm hơn khi trẻ biến chứng não thường không hôn mê sâu mà chỉ có những triệu chứng khó nhận biết như sốt, khó ngủ, quấy khóc, hay giật mình, trẻ có biểu hiện hoảng hốt và run chân tay, co giật. Ngoài ra có thể gặp các biến chứng khác như nôn, mạch đập nhanh, méo miệng, đau đầu, sốt cao. Nếu các bậc cha mẹ không phát hiện kịp thời và điều trị sớm có thể dẫn đến tử vong. Đối với phụ nữ mang thai ba tháng đầu mắc bệnh tay chân miệng có thể dẫn đến sảy thai, nhưng trường hợp này hiếm gặp.
Cách phát hiện các dấu hiệu nặng:
- Sốt cao không đáp ứng với điều trị: Trẻ sốt trên 38,50C kéo dài hơn 48 giờ và không đáp ứng với thuốc hạ nhiệt như Ibuprofen đường uống cần được đưa đến bệnh viện ngay.
- Giật mình: đây là dấu hiệu của tình trạng nhiễm độc thần kinh. Chú ý phát hiện triệu chứng này ngay cả khi trẻ đang chơi, quan sát xem tần suất giật mình có tăng theo thời gian hay không.
- Khó thở: có thể là biểu hiện của tình trạng suy tim, rối loạn huyết động… Phát hiện triệu chứng khó thở bằng cách quan sát các dấu hiệu co rút cơ hô hấp ở mũi ức, trẻ thở khó nhọc, thở nhanh hơn bình thường, cánh mũi phập phồng….
- Rối loạn ý thức: có thể là biểu hiện của viêm não, huyết áp thấp… Cần phát hiện rất sớm từ khi trẻ ngủ gà, chậm chạp.
- Tiểu ít: có thể là biểu dấu hiệu sớm của tình trạng nặng. Tiểu ít là biểu hiện của tình trạng rối loạn huyết động, tụt huyết áp, suy thận. Đánh giá lượng nước tiểu hàng ngày của trẻ bằng cách thu thập nước tiểu vào các dụng cụ có thể đánh giá số lượng như chai nước nhựa.
- Một số dấu hiệu khác: nôn nhiều, nôn khan, yếu chân tay, khó nuốt, đi loạng choạng…
Điều trị và chăm sóc
Bệnh chân-tay-miệng có thể do nhiều loại virus gây nên và không có thuốc điều trị đặc hiệu.
Tổn thương ở niêm mạc miệng gây đau, khiến trẻ ăn kém, có thể dẫn đến hạ đường máu. Các biện pháp khắc phục:
Dùng các thuốc giảm đau, sát trùng niêm mạc miệng như nước muối 0,9%, Kamistad…
Cho trẻ ăn thức ăn lỏng, dễ tiêu như cháo loãng, sữa…
Vệ sinh da tránh bội nhiễm vi khuẩn: tắm cho trẻ bằng các loại nước có tính sát trùng nhẹ như nước lá chè, lá chân vịt…Dùng dung dịch Betadin bôi các tổn thương ngoài da sau khi tắm.
Nguyên tắc phòng bệnh: Hiện chưa có vắc xin đặc hiệu phòng bệnh.
Phòng bệnh trong cộng đồng:
Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng dưới vòi nước chảy nhiều lần trong ngày (cả người lớn và trẻ em), đặc biệt trước khi chế biến thức ăn, trước khi ăn/cho trẻ ăn, trước khi bế ẵm trẻ, sau khi đi vệ sinh, sau khi thay tã và làm vệ sinh cho trẻ.
Thực hiện tốt vệ sinh ăn uống: ăn chín, uống chín; vật dụng ăn uống phải đảm bảo được rửa sạch sẽ trước khi sử dụng (tốt nhất là ngâm tráng nước sôi); đảm bảo sử dụng nước sạch trong sinh hoạt hàng ngày; không mớm thức ăn cho trẻ; không cho trẻ ăn bốc, mút tay, ngậm mút đồ chơi; không cho trẻ dùng chung khăn ăn, khăn tay, vật dụng ăn uống như cốc, bát, đĩa, thìa, đồ chơi …
Thường xuyên lau sạch các bề mặt, dụng cụ tiếp xúc hàng ngày như đồ chơi, dụng cụ học tập, tay nắm cửa, tay vịn cầu thang, mặt bàn/ghế, sàn nhà bằng xà phòng hoặc các chất tẩy rửa thông thường.
Không cho trẻ tiếp xúc với người bệnh hoặc nghi ngờ mắc bệnh.
Cách ly trẻ bệnh tại nhà. Không đến nhà trẻ, trường học, nơi các trẻ chơi tập trung trong 10-14 ngày đầu của bệnh.
Tại các cơ sở y tế:
Khi chăm sóc trẻ, người chăm sóc có thể nhiễm virus gây bệnh. Vì vậy những người này không nên đi lại tự do giữa các phòng bệnh hoặc đi ra ngoài bệnh viện.
Hạn chế tối đa người nhà vào phòng bệnh. Khi vào thăm bệnh nhi đang điều trị và tiếp xúc với các vật dụng đang sử dụng trong bệnh viện, người tới thăm có thể mang mầm bệnh ra cộng đồng.
Không nên mang các vật dụng, đồ chơi từ bệnh viện về nhà, nếu mang về thì cần tiệt trùng sạch sẽ.