May mắn không phải ai cũng có!
Trong đợt nghỉ Tết vừa qua, các bác sĩ khoa Ngoại thận tiết niệu - Bệnh viện đa khoa Đức Giang đã tiếp nhận và điều trị một trường hợp bệnh nhân khá may mắn. Bệnh nhân nam 15 tuổi, vào viện vì sưng đau bìu trái ngày thứ 2. Do tâm lý chủ quan cộng với e ngại, cậu học sinh lớp 9, mặc dù ở giữa lòng thủ đô, khi xuất hiện đau bìu nhưng không đi khám mà tự chườm lạnh và uống thuốc giảm đau tại nhà. Sau khoảng thời gian ~ 30 tiếng, bìu trái sưng nóng đỏ, đau nhiều, bệnh nhân vào viện. Qua thăm khám lâm sàng và siêu âm Doppler tinh hoàn, các bác sĩ đã xác định được đây là một trường hợp cấp cứu, cần được xử trí nhanh chóng.
Bệnh nhân được chuyển phòng mổ để thăm dò, xử trí thương tổn ở giờ thứ 32 tính từ lúc bắt đầu có cơn đau bìu. Trong mổ, tinh hoàn bên trái tím, thiếu máu rõ. Bác sĩ Nguyễn Công Hiếu (phụ trách ca mổ) đã đánh giá và thực hiện các biện pháp để cố gắng bảo tồn. Qua quãng thời gian chờ đợi khoảng 30 phút, tinh hoàn đã hồng trở lại, giải thích nguy cơ cho bệnh nhân và gia đình, tinh hoàn đã tháo xoắn được quyết định bảo tồn. Sau 1 tuần điều trị chăm sóc theo dõi, bệnh nhân đã ổn định, ra viện.
Đây là một trường hợp khá may mắn, không phải bệnh nhân nào cũng có được. Vậy nên, cùng tìm hiểu về bệnh lý xoắn tinh hoàn để phòng tránh những điều đáng tiếc có thể xảy ra cho bản thân và cũng như người thân của mình.
Tổng quan: Xoắn tinh hoàn là một cấp cứu Nam khoa thường gặp, chiếm khoảng 17% các trường hợp đau bìu cấp tính. Xoắn tinh hoàn là những nguyên nhân hàng đầu khiến nam giới mổ cắt tinh hoàn do biến chứng hoại tử, sau những chấn thương nặng nền tại cơ quan sinh dục. Chẩn đoán được dựa trên khám thực thể và được khẳng định lại bằng siêu âm Doppler màu. Điều trị ngay lập tức bằng cách tháo xoắn bằng tay tiếp theo đó là phẫu thuật can thiệp. Nếu không được phát hiện kịp thời, người bện sẽ đối mặt nguy cơ cắt bỏ tinh hoàn, ảnh hưởng nặng nề đến khả năng sinh sản và tâm lý người bệnh
Xoắn tinh hoàn diễn ra do thừng tinh bị tác động xoắn quanh trục gây ra hiện tượng tắc nghẽn, phù nền, sung huyết và nếu không được phát hiện điều trị sớm thì dẫn tới bệnh cảnh nặng nề là hoại tử tinh hoàn. Sự phát triển bất thường của lớp tinh mạc và thừng tinh có thể dẫn đến sự gắn dính không hoàn toàn của tinh hoàn vào lớp tinh mạc. Sự bất thường này dẫn đến tinh hoàn xoắn quanh thừng tinh của nó một cách tự nhiên hoặc sau khi chấn thương. Các bất thường về mặt giải phẫu này hiện diện ở khoảng 12% của nam giới. Xoắn tinh hoàn hay gặp nhất ở lứa tuổi từ 12 đến 18, với một đỉnh thứ 2 là trong giai đoạn trẻ so sinh. Xoắn tinh hoàn không phổ biến ở nam giới > 30 tuổi. Hay gặp hơn là ở bên tinh hoàn trái.
Xoắn tinh hoàn- thừng tinh hoàn là tình trạng bệnh cấp cứu về mạch máu, do đó cần được khám phát hiện xử trí sớm trước 6 giờ từ khi xuất hiện cưn đau vùng bẹn bìu, nếu xử trí muộn thì hậy quả có thể tinh hoàn sẽ bị hoại tử phải phẫu thuật cắt tinh hoàn, sẽ ảnh hưởng một phần tới khả năng sinh sản của nam giới. Ngoài ra có thể ảnh hưởng tâm lý, khiến người nam giới mất tự tin sau này khi quan hệ tình dục, giảm ham muốn, rối loạn cương dương…
Triệu chứng: người bệnh đột ngột xuất hiện đau dữ dội, khu trú vùng bìu, tiếp theo là vùng bìu sưng phù và trở lên cứng chắc. Sốt, nôn buồn nôn, mót tiểu có thể xuất hiện nhưng không hằng định. Tinh hoàn mềm và có thể bị nâng lên cao và quay ngang. Tinh hoàn đối bên có thể cũng nằm ngang bởi vì khiếm khuyết về mặt giải phẫu thường là 2 bên. Phản xạ da bìu thường mất ở bên bị tổn thương. Đôi khi, tình trạng xoắn có thể tự khỏi và sau đó tái diễn, điều này có thể gợi ý khởi phát ít cấp tính hơn. Tuy nhiên, thường sự xuất hiện và biến mất của cơn đau diễn ra rất nhanh chóng với mỗi đợt tái diễn.
Cần chẩn đoán phân biệt với viêm tinh hoàn, mào tinh hoàn cấp; xoắn mấu phụ tinh hoàn, thoát vị bẹn nghẹt…
Điều trị: Trên thực tế để phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm còn gặp nhiều khó khăn, do chủ quan người bệnh đến khám muộn do tâm lý e ngại hoặc đến cơ sở y tế chưa đủ chuyên môn. Trong trường hợp người bệnh đến khám sớm hoàn toàn có thể tháo xoắn bằng tay, tuy nhiên nguy cơ tái phát của bệnh nhân là rất cao, nên giải pháp tối ưu là phẫu thuật tháo xoắn và cố định thinh hoàncó thể cố gắng thử tháo xoắn bằng tay ngay trong khi thăm khám ban đầu mà không cần có chẩn đoán hình ảnh hỗ trợ.
Nếu không tháo xoắn được, phẫu thuật ngay lập tức được chỉ định bởi vì việc tái thông trong một vài giờ là hy vọng duy nhất cứu vãn tổn thương tinh hoàn. Tinh hoàn được cứu vãn giảm nhanh từ 80% đến 100% nếu can thiệp trong vòng từ 6 đến 8 giờ xuống đến gần 0% nếu kéo dài 12 giờ. Cố định tinh hoàn bên đối diện cũng được thực hiện để phòng xoắn ở bên đó. Khi tháo xoắn bằng tay thành công, việc cố định tinh hoàn 2 bên sẽ được thực hiện.
Tóm lại: Xoắn tinh hoàn có thể gặp ở mọi lứa tuổi, tuy nhiên độ tuổi thường gặp nhất là trẻ sơ sinh và giai đoạn 12 – 18 tuổi. Khi có biểu hiện đau tức tinh hoàn dữ dội, sờ vào thấy đau chói, nhìn bằng mắt thường đôi khi có thể thấy tinh hoàn bên bị xoắn sẽ cao hơn bên còn lại, đặc biệt là trong mùa đông (tỉ lệ xoắn tinh hoàn sẽ cao hơn bình thường), thì cần đi khám ngay lập tức, lựa chọn cơ sở y tế có điều kiện chẩn đoán và điều trị, tránh ảnh hưởng tới khả năng sinh sản, tâm lý về sau.
Tài liệu tham khảo.
Mellick LB, Sinex JE, Gibson RW, et al: A systematic review of testicle survival time after a torsion event. Pediatr Emerg Care35(12) :821-825, 2019. doi: 10.1097/PEC.0000000000001287
American Urological Association Curriculum on Acute Scrotum: This case-study offering from the association's medical school curriculum covers the differential diagnosis of acute scrotum with a concentration on 6 conditions: epididymitis, hernia, scrotal trauma, testicular torsion, testicular tumor, and torsion of testicular appendices.