Trào ngược họng thanh quản (Laryngopharyngeal reflux - LPR) hay còn gọi là trào ngược ngoài thực quản là tình trạng liên quan tổn thương trực tiếp hoặc gián tiếp của dịch dạ dày tác động lên vùng họng thanh quản . Tuy những triệu chứng không quá nặng nề và phức tạp nhưng lại kéo dài dai dẳng gây nên nhiều sự khó chịu cho người bệnh và điều trị cũng rất tốn kém.
Với các triệu chứng thường gặp như ho kéo dài, khàn tiếng, đằng hắng, cảm giác mắc đờm ở cổ, LPR là bệnh lý ngày càng phổ biến, song gặp khó khăn trong chẩn đoán vì thiếu các triệu chứng đặc hiệu, do tính phức tạp, không thống nhất liên quan đến bệnh sinh, chẩn đoán và điều trị . Hiện nay chẩn đoán chủ yếu dựa vào khai thác triệu chứng, khám nội soi và thậm chí đo pH 24h
Để giảm thiểu tần suất và mức độ của LPR, người bệnh cần tích cực thay đổi chế độ sinh hoạt và khám tầm soát định kỳ.
Thay đổi lối sống:
- Duy trì BMI <= 23 và tập thể dục vừa sức hằng ngày.
- Nằm đầu cao, nâng đầu giường từ 10-15 cm.
- Tránh thức khuya và các bài tập gắng sức.
- Hạn chế rượu bia, thuốc lá, cafe.
Thay đổi thói quen ăn uống:
- Ăn theo bữa hằng định giờ trong ngày, mỗi bữa không nên ăn no, nhai kỹ ăn chậm.
- Khi ăn xong nên ngồi nghỉ hoặc vận động nhẹ nhàng như đi bộ, không nằm ngay và không tập gắng sức sau ăn, ăn trước khi ngủ tối thiểu 2h.
- Sử dụng kết hợp nghệ và mật ong, duy trì đều đặn hằng ngày
- Hạn chế đồ ăn, đồ uống có tính acid: nước ngọt có ga, hành, tỏi, ớt, hạt tiêu, bạc hà, mù tạt, tương ớt, tương cà, socola.
- Hạn chế đồ ăn nhiều dầu mỡ, đồ chiên rán.
Điều trị LPR, thuốc đầu tay (first-line) vẫn là sử dụng nhóm chẹn bơm proton (PPIs) tối thiểu 2 tháng (bằng chứng mức độ IA) . Bên cạnh đó có thể điều trị thay thế một số nhóm thuốc làm tăng acid dạ dày như chẹn kênh canxi, theophylline, kháng cholinergic, chẹn beta,… trên bệnh nền người bệnh đang mắc bằng các nhóm thuốc khác
Nếu không được điều trị, LPR có thể gây nhiều biến chứng ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống, thậm chí nguy hiểm đến sức khỏe người bệnh như co thắt thanh quản, sẹo hẹp hạ thanh môn, di động dây thanh ngược chiều, u hạt và đặc biệt có thể là ung thư thanh quản-hạ họng (laryngeal and hypopharyngeal carcinoma) . Một phân tích gộp và tổng quan hệ thống đã chỉ ra có 72 - 87 % bệnh nhân ung thư thanh quản-hạ họng có LPR, chưa loại trừ ảnh hưởng của việc sử dụng thuốc lá, rượu bia [4]. Tuy nhiên chưa có nghiên cứu tiến cứu nào xác nhận trên nền LPR đơn thuần, bệnh nhân xuất hiện ung thư thanh quản-hạ họng.
Nhiều nghiên cứu đã cho ra nhiều bảng có giá trị chẩn đoán với độ tin cậy cao như bảng RFS (Reflux Finding Score), RSI (Reflux Symptoms Index) . Và gần đây nhất vào năm 2020 tác giả Jerome Lechien cùng cộng sự đã đưa ra hai bảng chỉ số RSS (Reflux Symptoms Score) và sRSA (short of Reflux Sign Assessment) . Bảng sRSA gồm 17 mục đánh giá dựa trên hình ảnh nội soi tai mũi họng với 4 triệu chứng ở khoang miệng, 5 triệu chứng vùng họng và 9 triệu chứng vùng thanh quản. Bảng RSS-12 với 12 triệu chứng đã được phát triển thành công cụ lâm sàng sử dụng để chẩn đoán theo dõi trong suốt quá trình điều trị LPR.
