Virus hợp bào hô hấp (RSV – Respiratory Syncytial Virus) là nguyên nhân hàng đầu gây viêm phổi và viêm tiểu phế quản cấp ở trẻ dưới 1 tuổi, đặc biệt là trẻ sơ sinh. Theo ước tính của WHO năm 2024, RSV gây hơn 30 triệu ca nhiễm hô hấp cấp tính mỗi năm trên toàn cầu, trong đó khoảng 3,6 triệu ca phải nhập viện và hơn 100.000 trường hợp tử vong, chủ yếu ở trẻ dưới 6 tháng tuổi.
Khoa Sơ sinh Bệnh viện đa khoa Đức Giang hàng năm cũng tiếp nhận điều trị nội trú cho hơn 100 trẻ sơ sinh viêm phổi do RSV, trên 80% trẻ có suy hô hấp, 40% số trẻ cần hỗ trợ thở máy không xâm nhập, có tỷ lệ 1-2% trẻ tiến triển suy hô hấp nặng phải thở máy xâm nhập, thở máy HFO do có yếu tố nguy cơ tăng nặng bệnh.
Trẻ sơ sinh có yếu tố nguy cơ cao bao gồm:
Trẻ sinh non (<35 tuần tuổi thai): do phổi chưa trưởng thành, thiếu surfactant và miễn dịch yếu, dễ diễn tiến nhanh sang suy hô hấp nặng.
Trẻ nhẹ cân (<2.500g): sức đề kháng thấp, khả năng thanh thải virus kém.
Trẻ mắc bệnh tim bẩm sinh, bệnh phổi mạn tính hoặc suy giảm miễn dịch: dễ bị nhiễm RSV nặng, phải thở máy hoặc hỗ trợ oxy kéo dài.
Tại Việt Nam, RSV lưu hành quanh năm, đỉnh dịch thường vào mùa mưa và đầu đông, gây gánh nặng đáng kể cho các khoa Sơ sinh và Hồi sức nhi.
Biện pháp dự phòng bằng kháng thể đơn dòng RSV
Do hiện nay chưa có vắc-xin RSV cho trẻ sơ sinh, biện pháp hiệu quả nhất là dự phòng thụ động bằng kháng thể đơn dòng. Hai chế phẩm được sử dụng trên thế giới gồm:
Palivizumab (Synagis): tiêm bắp hằng tháng trong mùa dịch, chỉ định cho trẻ <1 tuổi có nguy cơ cao (sinh non <29 tuần, bệnh tim bẩm sinh, loạn sản phổi).
Nirsevimab (Beyfortus): kháng thể thế hệ mới có thời gian bảo vệ kéo dài 5–6 tháng chỉ sau 1 mũi tiêm, được FDA và EMA phê duyệt năm 2023 cho tất cả trẻ sơ sinh trong mùa RSV, kể cả trẻ đủ tháng.
Nhiều nước (Mỹ, Pháp, Canada, Anh) đã triển khai tiêm nirsevimab thường quy sau sinh hoặc trước mùa dịch, giúp giảm >80% nguy cơ nhập viện do RSV. Việt Nam đang trong giai đoạn xem xét đưa vào chương trình tiêm chủng mở rộng cho nhóm trẻ nguy cơ cao.
Hiện nay ở Việt Nam kháng thể đơn dòng được sử dụng để dự phòng RSV là Palivizumab (tên biệt dược Synagis)
Một số điểm lưu ý:
Palivizumab đã được Bộ Y tế cấp phép sử dụng tại Việt Nam
Các bệnh viện tư nhân đã triển khai tiêm Palivizumab cho nhóm trẻ sơ sinh có nguy cơ cao như sinh non, trẻ nhẹ cân, trẻ có bệnh nền tim bẩm sinh trước mùa RSV
Liều dùng phổ biến: 15 mg/kg tiêm bắp mỗi tháng trong mùa RSV
Tháng 10 tới khả năng kháng thể Nirsevimab (Beyfortus) sẽ có mặt tại Việt Nam, đây cũng là lựa chọn không tồi cho các gia đình có trẻ sơ sinh có yếu tố nguy cơ cao lựa chọn
Tài liệu tham khảo:
WHO. Global RSV Surveillance Report 2024.
CDC. Respiratory Syncytial Virus (RSV) Guidelines 2024.
AAP. Red Book 2023–2024.
Bộ Y tế Việt Nam. Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị viêm phổi trẻ em, 2015.