Ngộ độc ma túy tổng hợp hay “ngáo đá” không còn là một vấn đề xa lạ đối với người dân cũng như nhân viên y tế. Tại bệnh viện đa khoa Đức Giang mỗi năm cũng tiếp nhận nhiều trường hợp bệnh nhân với các biểu hiện và mức độ nặng trên lâm sàng khác nhau. Tuy nhiên không phải ai cũng hiểu và xử trí được khi gặp bệnh nhân ngộ độc ma túy tổng hợp.
Vậy ma túy tổng hợp là gì? chẩn đoán và xử trí như thế nào?
Amphetamin lần đầu được nghiên cứu năm 1887, sau đó được ứng dụng trong lâm sàng để điều trị một số bệnh như béo phì, rối loạn giấc ngủ, mất tập trung. Nhưng sau đó đã được sử dụng rộng rãi dẫn đến việc lạm dụng đa dạng. Amphetamin, methamphetamin, paramethoxyamphetamin (PMA) và một vài dẫn xuất khác của amphetamine hiện nay là những ma túy tổng hợp có tác dụng kích thích và gây ảo giác được sử dụng phổ biến nhất.
Amphetamin có tác dụng kích thích làm giải phóng catecholamin đặc biệt là dopamin và norepinephrin ở đầu tận thần kinh, ức chế tái hấp thu catecholamin và ức chế monoamine oxidase. Amphetamines đặc biệt là MDMA, PMA, fenfluramin, và dexfenfluramin, cũng gây giải phóng serotonin và ức chế tái hấp thu serotonin tại synap thần kinh.
Bệnh nhân ngộ độc ma túy tổng hợp có các triệu chứng của ngộ độc thuốc cường giao cảm, có thể biểu hiện ở hầu hết các cơ quan, với các mức độ khác nhau từ nhẹ đến nặng thậm chí tử vong.
Triệu chứng thần kinh trung ương: nói nhiều, lo âu, mất ngủ, kích thích, co giật và hôn mê. Có thể bị xuất huyết não do tăng huyết áp hoặc do viêm mạch. Biểu hiện ngoại vi cấp: vã mồ hôi, run, tăng trương lực cơ, nhịp nhanh, tăng huyết áp, nhồi máu cơ tim cấp (thậm chí ngay cả với mạch vành bình thường). Nếu tiêm nhầm vào động mạch gây co mạch có thể dẫn đến hoại tử. Tử vong do nhịp nhanh thất, co giật, xuất huyết não hoặc do tăng thân nhiệt. Tăng thân nhiệt là hậu quả của co giật và tăng vận cơ quá mức và có thể gây tổn thương não, tiêu cơ vân, và suy thận. Hội chứng serotonin: rung giật cơ, máy cơ, kích thích, vã mồ hôi, rung giật nhãn cầu, tăng phản xạ gân xương đặc biệt ở chi dƣới, tăng trương lực cơ, tăng thân nhiệt.
Thời gian xuất hiện triệu chứng: sau uống là 1 giờ, trong vòng vài phút với đường tiêm. Thời gian tác dụng kéo dài 2 tới 12 giờ với liều thông thường, nếu dùng liều lớn có thể kéo dài tới 48 giờ.
Amphetamine và các dẫn chất đƣợc phát hiện trong nước tiểu, giúp chẩn đoán xác định. Không có liên quan giữa nồng độ amphetamine huyết thanh với mức độ nặng trên lâm sàng và do đó thường không định lượng amphetamin máu.
Ngộ độc ma túy tổng hợp không có thuốc giải độc đặc hiệu, hồi sức là điều trị cơ bản. Khai thông đường thở và thông khí nhân tạo nếu cần. Điều trị kích thích, co giật, hôn mê và tăng thân nhiệt. Benzodiazepin có hiệu quả tốt trong điều trị chống co giật, ngoài ra các butyrophenon (Haloperidol và Droperidol) cũng được dùng. Ngoài ra cần theo dõi sát các dấu hiệu lâm sàng như nhịp tim, huyết áp, điều chỉnh nếu cần thiết.
Ngộ độc ma túy tổng hợp thường hồi phục hoàn toàn nếu không có biến chứng. Tiên lượng nặng nếu có các biến chứng về thần kinh và tim mạch.