Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) đặc trưng bởi sự thu hẹp dần dần, tắc nghẽn vĩnh viễn đường thở và phổi, gây khó thở. Đây là căn bệnh rất phổ biến ở Việt Nam và cũng là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ 3 trên thế giới.
Các triệu chứng của người bệnh COPD như khó thở, mệt mỏi, khô miệng, thay đổi vị giác, chán ăn và tác dụng phụ của việc sử dụng thuốc điều trị gây buồn nôn, chán ăn sẽ làm lượng thức ăn vào của người bệnh bị giảm (thiếu ăn). Ngoài ra việc gắng sức thở cũng làm tăng hoạt động của các cơ hô hấp, làm tăng tiêu hao năng lượng, dẫn đến tình trạng thiếu ăn kéo dài, khiến cho người bệnh sụt cân ngoài chủ ý, suy dinh dưỡng, teo cơ và suy kiệt.
Như vậy, một chế độ dinh dưỡng hợp lý sẽ giúp người bệnh:
Duy trì cân nặng hợp lý, điều trị và dự phòng suy dinh dưỡng
Làm chậm tiến triển của bệnh, giúp người bệnh nâng cao sức đề kháng, thể trạng để dự phòng các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp: cảm cúm, cảm lạnh, viêm phổi…
Cải thiện chất lượng cuộc sống, làm giảm các triệu chứng của bệnh như: ho, sặc, khó nuốt, khó thở...
Các nguyên tắc dinh dưỡng cho bệnh COPD
Cung cấp đủ năng lượng
Tăng lượng đạm để bảo tồn khối cơ, dự phòng mất cơ đặc biệt là cơ hô hấp
Nhu cầu chất đạm: 1.2-1.7g/kg cân nặng/ngày
Chọn các loại đạm có giá trị sinh học cao: thịt nạc, cá nạc, tôm, cua, trứng, sữa, các loại đậu đỗ, đậu phụ…
Tăng lượng chất béo tốt để tăng năng lượng
Nhu cầu chất béo: 25-35% tổng năng lượng
Ưu tiên chọn các loại dầu thực vật: dầu ô liu, dầu hướng dương, dầu hạt cải… Quả bơ, các loại hạt như óc chó, hạt điều, macca…
Hạn chế các loại mỡ động vật: mỡ lợn, mỡ bò…, da gà, phủ tạng động vật: óc, lòng, tim, gan, cật…
Cung cấp đầy đủ vitamin và khoáng chất, đặc biệt là Ca và Vitamin D
Do người bệnh COPD phải dùng corticosteroid điều trị kéo dài làm cản trở hấp thụ Ca => Tăng nguy cơ loãng xương
Tăng cường các thực phẩm chứa nhiều Ca: Sữa, sữa chua, phô mai, các loại cá béo (cá hồi, cá mòi…), rau lá màu xanh đậm (cải thìa, bắp cải, cải bó xôi, đậu bắp, rau dền, rau đay, rau ngót…)
Bổ sung vitamin D theo nhu cầu, tăng cường tắm nắng và hoạt động ngoài trời
Chia nhỏ bữa ăn, ăn thành nhiều bữa trong ngày:
Người bệnh COPD thường nhanh nho, ngoài ra việc ăn một bữa lớn sẽ làm tăng tình trạng khó thở nên cần ăn thành nhiều bữa trong ngày
Có thể ăn từ 5-7 bữa/ngày, 2-3 giờ ăn 1 bữa nếu khó thở nhiều.
Chế biến thực phẩm ở dạng mềm, dễ tiêu hoá
Rau củ quả nên thái nhỏ, nấu kĩ, ninh nhừ. Thịt, cá nên xay, băm nhỏ,…
VD: các loại súp, cháo, đồ mềm như miến, phở…
Hạn chế các món chiên rán ngập dầu, các loại bánh kẹo ngọt, các đồ ăn sinh hơi (dưa muối/cà muối, hành tây,…) vì gây đầy hơi, khó tiêu
Ăn nhạt, giảm lượng muối: <6g/ngày. Nếu có suy tim thì 2-3g/ngày
Hạn chế các thực phẩm chứa nhiều muối như mắm, cá khô, tôm khô, cá kho, dưa muối, cà muối, bánh mỳ, mỳ ăn liền…
Uống đủ nước để làm loãng đờm, tránh táo bón:
Nhu cầu nước: 35-40ml/kg cân nặng/ngày.
Một số cách để làm giảm tình trạng khó thở và no sớm của BN COPD
Trước bữa ăn
Nghỉ ngơi 20-30p
Uống nước khoảng 1 giờ trước khi ăn để tránh cảm giác no, đầy bụng
Có thể áp dụng phương pháp thở mím môi trước và sau khi ăn
Trong bữa ăn
Ăn ở tư thế ngồi thẳng, nghiêng người về phía trước và đặt khuỷu tay lên bàn, chân đặt xuống đất => Phổi sẽ nở ra nhiều nhất, tránh khó thở khi ăn
Trong bữa ăn hạn chế nói chuyện, uống nước, cố gắng ăn chậm, nhai nuốt từ từ.
Sau bữa ăn