Bệnh tay-chân-miệng (BTCM) là bệnh truyền nhiễm lây từ người sang người, dễ gây thành dịch do họ vi-rút đường ruột (Enterovirus) gây ra. Hai nhóm tác nhân gây bệnh thường gặp là Coxsackie virus A16 và Enterovirus 71 (EV71). Bệnh có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm như viêm não-màng não, viêm cơ tim, phù phổi cấp dẫn đến tử vong nếu không được phát hiện sớm và xử trí kịp thời.
Không ít các bậc phụ huynh phân vân và lo lắng vì chưa hiểu được hết các triệu chứng cũng như cách phòng tránh dịch bệnh này. Từ thực tế đó, bài viết dưới đây mong muốn cung cấp cho quý vị phụ huynh một số kiến thức cơ bản về triệu chứng cũng như cách phòng và chăm sóc trẻ mắc BTCM:
Dấu hiệu nhận biết: Các triệu chứng thường gặp.
Loét miệng: Đó là các bóng nước có đường kính 2 - 3mm (ở niêm mạc má, lợi, lưỡi) vỡ rất nhanh tạo thành các vết loét khiến trẻ bị tăng tiết nước bọt và thấy đau khi ăn; vì thế trẻ thường biếng ăn, ăn dễ nôn trớ, quấy khóc.
Tổn thương da: Xuất hiện các bóng nước nhỏ (2 - 10mm), màu xám, hình bầu dục ở lòng bàn tay và lòng bàn chân, có thể lồi lên trên da, sờ có cảm giác cộm hay ẩn dưới da, thường ấn không đau. Bóng nước vùng mông và gối thường xuất hiện trên nền hồng ban.
Triệu chứng thần kinh: Trong giai đoạn diễn tiến khi vi-rút xâm nhập thần kinh trung ương sẽ xuất hiện triệu chứng rối loạn tri giác như lơ mơ, li bì, mê sảng; giật mình; co giật...
Ngoài các dấu hiện điển hình trên, bệnh có thể biểu hiện không điển hình như: bóng nước rất ít xen kẽ với những hồng ban, một số trường hợp chỉ biểu hiện hồng ban và không có biểu hiện bóng nước hay chỉ có biểu hiện loét miệng đơn thuần.
Các tổn thương điển hình gặp ở Bệnh tay – chân – miệng.
Khi nào cần cho trẻ nhập viện?
Đa số các trường hợp mắc BTCM là thể nhẹ thường hồi phục hoàn toàn sau 7 - 10 ngày có thể điều trị ngoại trú, theo dõi và chăm sóc tại nhà theo sự hướng dẫn của bác sĩ, nhân viên y tế. Tuy nhiên, có một tỷ lệ nhất định có thể gặp các biên chứng nguy hiểm hoặc trẻ trong quá trình điều trị có sự chuyển độ do sự bùng phát của vi-rút trong cơ thể. Do đó, gia đình cần theo dõi sát sao để kịp thời phát hiện các triệu chứng này. Nếu thấy trẻ xuất hiện một trong các dấu hiệu sau thì phải đưa trẻ nhập viện ngay:
Sốt cao 39oC trở lên hoặc sốt cao kéo dài từ 48 giờ trở đi, đáp ứng kém với thuốc hạ sốt;
Quấy khóc, bứt rứt, nôn trớ nhiều; ngủ lịm, dễ giật mình, hoảng hốt, run tay chân, chới với, đi loạng choạng;
Mạch nhanh không tương ứng với thân nhiệt, da nổi vân tím...;
Khó thở, thở nhanh.
Những lưu ý trong quá trình chăm sóc và phòng BTCM:
+ Tắm rửa sạch sẽ cho trẻ mỗi ngày bằng xà phòng và nước sạch.
+ Khuyến khích trẻ thường xuyên rửa tay sạch sẽ, đúng cách bằng xà phòng và nước sạch dưới vòi nước chảy.
+ Quần áo, tã lót của trẻ bị bệnh tay chân miệng nên được ngâm dung dịch sát khuẩn như dung dịch CloraminB 2% hoặc luộc nước sôi trước khi giặt.
+ Vật dụng cá nhân ăn uống của trẻ bệnh như bình sữa, ly uống nước, chén ăn cơm, muỗng ăn,… nên được luộc sôi và sử dụng riêng biệt cho từng trẻ.
+ Tuyệt đối tránh 3 quan niệm sai lầm thường gặp: Kiêng tắm, kiêng gió; ủ trẻ quá kỹ; châm chích cho mụn nước mau vỡ ra. Đây chính là những nguyên nhân làm tăng nguy cơ bội nhiễm, khiến cho bệnh trầm trọng hơn.
Bệnh lây qua việc tiếp xúc với dịch tiết hô hấp, phỏng nước và phân của người bệnh. Do đó, cần thực hiện cách ly:
+ Cho trẻ nghỉ học từ 7 – 10 ngày để giảm lây lan cho các trẻ khác trong cộng đồng.
+ Cách ly tuyệt đối giữa trẻ lành và trẻ bệnh trong cùng gia đình bằng nhiều cách, tùy theo hoàn cảnh gia đình. Giám sát chặt chẽ các hoạt động của trẻ bệnh trong sinh hoạt hằng ngày.
+ Người lớn khi tiếp xúc và chăm sóc trẻ bệnh nên mang khẩu trang y tế, sau khi tiếp xúc nên rửa tay bằng xà phòng.
+ Đồ chơi và vật dụng thường dùng của trẻ cần phải được tẩy trùng bằng những dung dịch sát khuẩn như Cloramin B 2%, nước Javel hoặc xà phòng sát khuẩn.
+ Phòng nơi trẻ sinh hoạt cần thông thoáng, đủ dưỡng khí, sàn nhà nên được lau chùi sạch sẽ thường xuyên bằng các dung dịch khử khuẩn.
+ Lựa chọn các loại thức ăn sao cho mềm, mịn, thanh mát nhằm tạo cảm giác dễ chịu khi thức ăn, thức uống đi ngang qua vết loét, như: cháo nhuyễn, súp hầm kỹ, bột dinh dưỡng, sữa, sữa chua, phô mai, bánh Flan,… Cho ăn bằng loại thìa nhỏ, không có cạnh sắc để tránh đụng vào các vết loét ở đầu lưỡi và môi gây đau.
+ Chia nhỏ các bữa ăn, bữa bú thành nhiều lần, duy trì bú mẹ để tránh tình trạng hạ đường huyết có thể xảy ra. Các bữa cách nhau khoảng 3-4 giờ. Không gượng ép gây cho trẻ tâm lý sợ ăn.
+ Tăng cường bổ sung Vitamin C từ rau xanh, nước hoa quả tươi.
+ Khi bệnh thuyên giảm, nên dần dần tập cho trẻ quay về thói quen ăn uống theo chế độ dinh dưỡng hợp lý với từng lứa tuổi, không cần kiêng ăn.